Όλοι το αντιλαμβάνονται και αρκετοί το παραδέχονται: τα «δεδομένα» και οι πληροφορίες είναι ο πλούτος του μέλλοντος. Είναι ο πλέον πολύτιμος παγκόσμιος πόρος και η διαχείρισή τους βάζει πλέον νέους κανόνες στην επιστήμη και τις μεθοδολογίες της, στη βιομηχανία και τους κανόνες ανταγωνισμού της, αλλά και στην κοινωνία την ίδια και τις διαδικασίες της.
Μιλώντας στα «ΝΕΑ», ο πρόεδρος του ερευνητικού κέντρου «Αθηνά» και καθηγητής του Τμήματος Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γιάννης Ιωαννίδης δεν υπερβάλλει όταν λέει ότι για κάποιους τα «δεδομένα» αποτελούν σήμερα το «νέο πετρέλαιο». Κι αυτό γιατί η εκμετάλλευσή τους απαιτεί να τα βρεις, να τα εξαγάγεις, να τα καθαρίσεις, να τα επιμεληθείς, να τα αναλύσεις, να τα διανείμεις και τελικά να τα αποτιμήσεις, όπως ακριβώς και το κανονικό πετρέλαιο.
Το εργαστήριο του Γιάννη Ιωαννίδη αριθμεί περίπου 100 άτομα και ασχολείται ακριβώς με την «επιστήμη των δεδομένων», του νέου επιστημονικού κλάδου που έχει αναδυθεί από τα παραπάνω. Πώς διαχειριζόμαστε την πληροφορία; Πώς αναλύουμε τα δεδομένα και τα κείμενα; Πώς φτιάχνουμε διεπιστημονικές «γέφυρες» για να συνδέσουμε την «επιστήμη των δεδομένων» με τις επιστήμες ζωής, τις φυσικές επιστήμες, τις κοινωνικές επιστήμες και την πολιτιστική κληρονομιά μας; Σε τεχνολογικό επίπεδο, η ομάδα του Γιάννη Ιωαννίδη δημιουργεί ένα νέο σύστημα επεξεργασίας δεδομένων που εκμεταλλεύεται την τεράστια ισχύ των λεγόμενων «υπολογιστικών νεφών» (clouds). Σε σύγκριση με άλλες τέτοιες προσπάθειες που υπάρχουν παγκοσμίως, η ιδιαιτερότητα της ελληνικής ομάδας είναι το ότι δεν εστιάζει μόνο στο να γίνει ταχύτερη η παράλληλη επεξεργασία των δεδομένων, αλλά ψάχνει και για λύσεις οικονομικότερες όπως και οικολογικότερες! Ταυτόχρονα, η ελληνική ομάδα δίνει απαντήσεις σε σύγχρονα προβλήματα που σχετίζονται με το Διαδίκτυο και, όπως λέει ο Γιάννης Ιωαννίδης, κάνει ανάλυση δεδομένων «με τρόπο που να υπακούει σε συγκεκριμένους κανόνες ασφάλειας και να διαφυλάττει την ιδιωτικότητα των πολιτών». Οι τεχνολογικές προκλήσεις είναι μεγάλες και απαιτούν πολύ περισσότερη έρευνα, αλλά η ομάδα διαμορφώνει ήδη αποτελεσματικές λύσεις, μελετώντας και εισάγοντας στην όλη προσέγγιση και τεχνολογίες blockchain, για την παρακολούθηση των δικαιωμάτων που μπορεί να παραχωρούν οι άνθρωποι για τα δεδομένα που τους ανήκουν. Την ίδια στιγμή, στο πλαίσιο της εφαρμογής της «επιστήμης των δεδομένων» στην ιατρική, δημιουργούνται νέα «εργαλεία» για την οργάνωση και ανάλυση δεδομένων από πολλά νοσοκομεία σε πολλές χώρες, πάλι με κεντρικό στόχο την προστασία της ιδιωτικότητας των ασθενών. Οπως λέει ο Γιάννης Ιωαννίδης, «οι σχετικές προσπάθειες εστιάζουν στην κλινική διάγνωση αλλά και στην έρευνα για την αναζήτηση γονιδιακών υπογραφών σε διάφορες ασθένειες, νευροεκφυλιστικές, καρκινικές, παιδικές ή άλλες σπάνιες ασθένειες». Το εργαστήριο δραστηριοποιείται και στον χώρο του πολιτισμού και στα μουσεία όπου η απλή μετακίνηση από έκθεμα σε έκθεμα του επισκέπτη μεταμορφώνεται με την τοποθέτηση μιας «ιστορίας» στο επίκεντρο της περιήγησης, της οποίας το νήμα ακολουθεί ο επισκέπτης χρησιμοποιώντας μάλιστα τις προσωπικές του κινητές συσκευές (τηλέφωνα ή ταμπλέτες). Τέλος, πέρα από τις καθαρά ερευνητικές δραστηριότητές του, στο πλαίσιο της πολιτικής της Ανοιχτής Επιστήμης, ο Γιάννης Ιωαννίδης συντονίζει την πανευρωπαϊκή προσπάθεια OpenAIRE, η οποία υλοποιεί την πολιτική ανοιχτής πρόσβασης στις ερευνητικές δημοσιεύσεις και στα ερευνητικά δεδομένα. Η ομάδα του «συναναπτύσσει» τη σχετική ηλεκτρονική υποδομή, η οποία συλλέγει δεδομένα και πληροφορίες από περισσότερα από 1.000 ιδρυματικά και θεματικά αποθετήρια ανά την Ευρώπη και δημιουργεί το μεγαλύτερο δίκτυο αλληλοσυνδεδεμένων στοιχείων για το ερευνητικό γίγνεσθαι όλης της ηπείρου.

Γλωσσάρι
Επιστήμη δεδομένων Διεπιστημονικός κλάδος όπου τεχνολογίες και τεχνικές από την πληροφορική και τη διαχείριση δεδομένων, αφενός, και τη στατιστική και τη μηχανική μάθηση, αφετέρου, εφαρμόζονται πάνω σε μεγάλης κλίμακας δεδομένα συγκεκριμένης σημασιολογίας και προέλευσης για την εξαγωγή νέας γνώσης.

Υπολογιστικό νέφος
Υποδομή αποτελούμενη από ένα μεγάλο σύνολο υπολογιστών και υπηρεσιών που προσφέρονται πάνω από αυτούς. Ενας χρήστης δεσμεύει και χρησιμοποιεί ανά πάσα στιγμή μόνο τους υπολογιστικούς και άλλους πόρους που χρειάζεται.

Blockchain
Τεχνολογία με την οποία μπορούν ομάδες χρηστών να διαμοιραστούν (ευαίσθητα) δεδομένα με εγγυημένη ασφάλεια και κατανεμημένο τρόπο, χωρίς την παρέμβαση μιας ανώτερης αρχής. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε για τη διαχείριση του ψηφιακού νομίσματος bitcoin, αλλά τώρα η χρήση του επεκτείνεται και αλλού.

Χάρης Δημητρόπουλος
«Υστερα από δεκαέξι χρόνια στο εξωτερικό για σπουδές, πήρα τη μεγάλη απόφαση να επιστρέψω στην πατρίδα μου και ποτέ δεν το μετάνιωσα. Ισως στάθηκα τυχερός που βρήκα μια ενθουσιώδη ερευνητική ομάδα που ασχολείται μεταξύ άλλων με καινοτόμα έργα ιατρικής πληροφορικής. Βοηθάμε τους γιατρούς να διαχειριστούν και να αξιοποιήσουν μεγάλης κλίμακας βιοϊατρικά δεδομένα, ταυτόχρονα διασφαλίζοντας την προστασία και ιδιωτικότητα των προσωπικών δεδομένων των ασθενών».Ο Χάρης Δημητρόπουλος είναι διδάκτωρ Πληροφορικής

Κατερίνα ελ Ράχεμπ
«Η δραστηριότητά μου στο εργαστήριό μας αφορά μεταξύ άλλων τη διεπιστημονική έρευνα και συνεργασία με υψηλού κύρους διεθνείς επιστήμονες από διάφορους τομείς. Στο πλαίσιο του εργαστηρίου, συνδυάζω το ερευνητικό μου ενδιαφέρον για τον χορό με την πληροφορική, διαπιστώνοντας καθημερινά τη θετική επίδραση της επιστήμης αυτής στον χώρο του πολιτισμού, της τέχνης και των ανθρωπιστικών επιστημών». Η Κατερίνα ελ Ράχεμπ είναι χημικός μηχανικός, υποψήφια διδάκτωρ Πληροφορικής